Vazirlar Mahkamasi 2024 yil 7 mart kuni issiqxona gazlarini savdo qilish bilan bog‘liq loyihalar bo‘yicha vaqtincha tartib qoidasi to‘g‘risidagi 117-sonli qarorni chiqardi. Quyida ushbu Tartibning asosiy muhim nuqtalari bilan tanishishingizni taklif qilamiz.

 

 

1. Mas'ul tomonlar

 

Ijrochi organ - O‘zbekiston Respublikasi Iqtisodiyot va moliya vazirligi.

 

O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022 yil 2 dekabrdagi №PQ-436 sonli qaroriga muvofiq, Iqtisodiyot va moliya vazirligi quyidagilar uchun mas'ul Ijrochi organ sifatida tayinlangan:

• tartibga solish,
• amalga oshirish,
• muvofiqlashtirish,
• xalqaro va respublika darajasidagi issiqxona gazlari savdosini boshqarish,
• ushbu loyihalarni amalga oshirish doirasida monitoring va hisobot berish.

 

2024 yil 10 martdan boshlab: barcha issiqxona gazlarini kamaytirish va uglerod birliklarini ishlab chiqarish loyihalari O‘zbekiston Respublikasi Iqtisodiyot va moliya vazirligi bilan kelishiladi.

 

 

 

O‘zbekiston Respublikasi Iqtisodiyot va moliya vazirligi quyidagilarni amalga oshirishi kerak:

 

• uglerod birliklarining ixtiyoriy bozoridagi loyihalar bo'yicha takliflarni o‘z vaqtida ko‘rib chiqish va amalga oshirish hamda tasdiqlangan uglerod birliklarini amalga oshirish va davlat byudjetiga daromadlarni yo'naltirishni muvofiqlashtirish;
• O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasiga uglerod birliklarining ixtiyoriy bozoriga investitsion loyihalarni jalb qilish va ularning samaradorligi haqida tahliliy ma'lumotlarni har oy taqdim etish.

 

 

O‘zbekiston Respublikasi Energetika vazirligi manfaatdor vazirliklar va idoralar bilan hamkorlikda:

 

• energetika sohasida amalga oshiriladigan loyihalar asosida xalqaro standartlar bo'yicha uglerod birliklarini ro‘yxatdan o‘tkazishni tashkil etish, jumladan davlat-xususiy sheriklik asosida xorijiy investorlar ishtirokida,
• zarur moliyaviy va texnik ma'lumotlar almashinuvini milliy organ bilan samarali ta'minlash.

O‘zbekiston Respublikasi Hukumati

2024 yil 10 martdan boshlab: xorijiy va mahalliy investorlar bilan sheriklikda amalga oshirilgan loyihalar natijasida kamaytirilgan issiqxona gazlarining hajmini nazorat qilish.

 

 

2. Asosiy ishtirokchilar

 

 

3. Loyihalar yo'nalishlari

 

Qayta tiklanuvchi energiya loyihalari:

• Quyosh,
• Shamol,
• Gidroenergiya,
• Chiqindilar va biomassa,
• Kichik tarmoqlarga ulanish yoki tarmoqsiz ishlaydigan yangi qayta tiklanuvchi energiya manbalarini kengaytirish.

 

O'rmon tiklash loyihalari:

• Daraxtlar ekish,
• Barqaror daraxtlar yetishtirish,
• O'rmon tizimlarini, agrolesxo'jalik yoki o'tloqlarni yaxshilash va kengaytirish.

 

Suv, sanitariya, gigiyena va "yashil" binalar:

• Iqlim o'zgarishini yumshatish va/yoki moslashishga qaratilgan loyihalar.

 

Energiya samaradorligi loyihalari:

• Xizmatlar yoki mahsulotlar hajmi va sifatiga zarar bermasdan energiya iste'molini kamaytirishga qaratilgan texnologiyalar va yechimlar joriy etish.

 

"Yashil" va past karbonli sanoatni rivojlantirish loyihalari:

• Sanoatda resurs iste'molini va issiqxona gazlari chiqindilarini kamaytirish,
• Yangi innovatsion texnologiyalarni joriy etish,
• Samara baxsh etuvchi "yashil" investitsiyalarni jalb qilish.

 

Chiqindilarni boshqarish va qayta ishlash loyihalari:

• Chiqindilarni boshqarishda energiya yoki foydali mahsulotlar ishlab chiqarish (kompostlash, biogaz va boshqalar) uchun barqaror amaliyotlarni joriy etish.

 

 

 

4. Loyihalar kategoriyalari:

 

Birinchi kategoriya:

 

• O'zbekiston Respublikasining hududida amalga oshirilayotgan barcha investitsion loyihalar;
• Issiqxona gazlarining chiqarilishini qisqartirish va tasdiqlangan uglerod birligini ishlab chiqarishga qaratilgan;
• Polozheniyaning 4-bo'limiga muvofiq amalga oshiriladi.

 

 

Ikkinchi kategoriya:

 

• Davlat-xususiy sherikchilik asosida yoki davlat tashkilotlari va korxonalar (buyurtmachilar sifatida) ishtirokida amalga oshiriladigan loyihalar;
• Issiqxona gazlarining chiqarilishini qisqartirish asosida tasdiqlangan uglerod birligini ishlab chiqarishga qaratilgan;
• Polozheniyaning 5-bo'limiga muvofiq amalga oshiriladi.

 

 

 

5. Asosiy metodologik elementlar

 

Iqlim loyihalarining metodikasi

 

3-bo'lim. Ixtiyoriy bozor uchun uglerod birligi loyihalarini ishlab chiqish, amalga oshirish va monitoring qilish metodologiyasi quyidagi xalqaro iqlim loyihalari tizimlaridan foydalanishga ruxsat beradi:

 

"Gold Standard" "Verra's Verified Carbon Standard" "Clean Development Mechanism" "ISO 14064" guruhining standartlari — issiqxona gazlari chiqindilarini kamaytirish yoki yo'q qilish bo'yicha miqdoriy aniqlash, monitoring va hisobot berish bo'yicha qo'llanmalar Metodikalar ro'yxati milliy organ tomonidan muntazam yangilanadi.

 

Uglerod birligining ikki marta hisoblanishining oldini olish

 

Ixtiyoriy bozor uglerod birligi loyihalari bir nechta milliy, xalqaro yoki mustaqil tizimda ro'yxatdan o'tkazilmasligi kerak, bu esa ikki marta hisoblash (double counting) holatining oldini oladi (1-bo'lim, 3-band Umumiy qoidalar).

 

 

 

6. Ixtiyoriy bozor uglerod birligini loyihalariga talablar

 

1-bo'lim, 7-band, Loyihada ishlab chiqariladigan tasdiqlangan birligi cheklovlari:

Loyiha natijasida yiliga mamlakatning so'nggi yilgi issiqxona gazlarining umumiy chiqindilarining 1% dan oshmaydigan miqdorda tasdiqlangan emissiya birligini ishlab chiqarish mumkin (NDC doirasida ikki yillik yangilangan hisobot).

 

2-bo'lim, 8-band, Zaxira uglerod birligi:

Milliy organ Parij kelishuvining ortiqcha sotuv xavfini kamaytirish uchun tasdiqlangan uglerod birligining 1% hajmini zaxira qiladi. Milliy organ umumiy zaxira birligining foydalanilish haqida har yili ma'lumot beradi.

 

2-bo'lim, 9-band, Tasdiqlangan uglerod birligining milliy maqsadlar uchun hisobga olinishi:

Loyihalar natijasida olingan tasdiqlangan uglerod birligi boshqa mamlakatlarning NDC maqsadlari uchun xalqaro oqibatlarni yumshatish natijalari (ITMO) sifatida uzatilmaydi yoki ishlatilmaydi.

 

 

7. Ixtiyoriy bozor uglerod birligini loyihalarni ishlab chiqish, kelishish, amalga oshirish va monitoring qilish sxemasi

 

(Xalqaro savdo bo'yicha issiqxona gazlari loyihalarini amalga oshirish tartibiga oid vaqtinchalik qoida ilovasi 1)

 

 

 

8. Keyingi bosqichlar bo'yicha uglerod bozori rivoji ushbu Nizomga ko'ra

 

O'zbekiston Respublikasi Iqtisodiyot va moliya vazirligi

 

Raqamli texnologiyalar vazirligi bilan hamkorlikda, ko'ngilli uglerod bozor loyihalari bo'yicha takliflarni ko'rib chiqish, tasdiqlash va monitoring qilish tizimini raqamlashtirish va ushbu loyihalarning har bir bosqichini kuzatish imkoniyatini ta'minlash.

 

2024 yil 1 oktyabrga qadar: Ekologiya, atrof-muhitni muhofaza qilish va iqlim o'zgarishi vazirligi bilan hamkorlikda, O'zbekiston Respublikasida xalqaro uglerod bozorlarini joriy etish dasturini ishlab chiqish va bozor bo'lmagan mexanizmlarni, shu jumladan, kooperativ yondashuvlar va Parij bitimining 2 va 4-moddalariga muvofiq barqaror rivojlanish mexanizmlarini ishlab chiqish.

 

Milliy uglerod birligi reestrini yuritishni yo'lga qo'yish va tasdiqlangan uglerod birliklarini ishlab chiqarishni hisobga olish.

 

Agar savollaringiz bo'lsa, bizga info@hpbs.uz elektron pochta orqali yozishingiz yoki +998 90-826-71-83 raqamiga qo'ng'iroq qilishingiz mumkin.

 

 

Muallif maqola: Marina Kuprianova