Bugun neft-gaz kompaniyalari shunday sharoitda ishlayapti-ki, Yevropa Ittifoqining iqlimiy tartibga solishi eksport va investitsiyalarga bevosita ta’sir ko‘rsatmoqda. Strategik o‘tish endi tanlov emas, balki uzoq muddatli raqobatbardoshlik masalasidir.

 

YIdagi iqlim talablari rivojiga yo‘nalish beradigan asosiy tashabbus hujjatlari:

 

• European Climate Law — Yevropa iqlim to‘g‘risidagi qonuni. Maqsad: 2050 yilga kelib iqlimiy neytrallik, 2030 yilga borib chiqindilarni 55% ga qisqartirish.
• The European Green Deal — Yevropa Yashil kelishuvi: YIning barqaror va past uglerodli iqtisodiyotga o‘tish bo‘yicha uzoq muddatli strategiyasi.

 

Neft-gaz sohasi YI iqlim hujjatlarida qanday ko‘rsatilgan:

 

• Yevropa iqlim qonuni va Yashil kelishuv dekarbonizatsiya maqsadlarini belgilaydi, ya’ni neft va gazga qaramlikni bosqichma-bosqich kamaytirib, toza energiyaga o‘tishni nazarda tutadi.
• NECPs (National Energy and Climate Plans) — Milliy energiya va iqlim rejalari — ko‘pincha neft iste’molini qisqartirish, gazdan “o‘tish” yoqilg‘isi sifatida foydalanish, CCS (Carbon Capture and Storage) va vodorodni rivojlantirish rejalari bilan boyitilgan.
• Import qoidalari (metan) — 2030 yildan boshlab import qilinadigan neft va gaz bo‘yicha metan chiqindilariga qat’iy limitlar, 2027 yildan shaffoflik talablari joriy etiladi.
• Metan bo‘yicha sohaviy hisobot — kompaniyalar sizib chiqishlarni monitoring qilish va qisqartirish, fakel yoqish (flaring) va venting (ochiq chiqarish) amaliyotlarini cheklashga majbur.
• CBAM (Carbon Border Adjustment Mechanism) — to‘g‘ridan-to‘g‘ri neft va gazga qaratilmagan bo‘lsa-da, uglerod-intensiv mahsulotlar importida uglerod hisob-kitobi va to‘lovlari uchun presedent yaratadi.

Endilikda YIga eksport qilish shaffof uglerod izi hisobini va dekarbonizatsiya strategiyasini talab qiladi.

 

Neft-gaz sohasi uchun chaqiriqlar

 

• Sohada qazilma yoqilg‘ilarga va uglerod chiqindilariga yuqori darajadagi qaramlik.
• Investorlar va banklar bosimining ortishi: ESG hisobotlari va iqlim rejalariga bo‘lgan talab kuchaymoqda.
• Bozorlarni yo‘qotish xavfi: past uglerodli yo‘lni isbotlay olmagan kompaniyalar siqib chiqarilishi mumkin.
• Texnologik tafovut: xalqaro standartlar bo‘yicha chiqindilar hisobini yuritish va iqlim strategiyalarini ishlab chiqish bo‘yicha ekspertiza yetishmasligi.

 

Talablarga o‘tish imkoniyatlari

 

• Xalqaro taraqqiyot banklaridan (IFC, EBRD, ADB, Jahon banki) dekarbonizatsiya va modernizatsiya loyihalariga yo‘naltirilgan investitsiyalar.
• GHG Protocol, ISO 14064, TCFD standartlari bo‘yicha monitoring va hisobot tizimlarini joriy etish.
• Biznesni diversifikatsiya qilish: qayta tiklanuvchi energiya manbalari, vodorod, CCUS (CO₂ ni ushlash, undan foydalanish va saqlash).
• Ishonch va raqobatbardoshlikning o‘sishi: past uglerodli strategiyani ko‘rsata olgan kompaniyalar “yashil” moliyalashtirish va uzoq muddatli shartnomalarga kirish imkoniga ega bo‘ladi.

 

Kompaniyalar uchun strategik qadamlar

 

• Xatar va imkoniyatlarni tahlil qilish — iqlim auditi va uglerod izini baholash.
• Iqlim strategiyasini shakllantirish — 2030 va 2050 yillargacha bo‘lgan dekarbonizatsiya rejasi, YI talablari bilan muvofiqlashtirilgan.
• ESG ni biznes modelga integratsiya qilish — faqat hisobot emas, balki chiqindilarni kamaytirishga qaratilgan real investitsiyalar.
• Xalqaro institutlar bilan hamkorlik — moliyalashtirish va texnik ekspertizani jalb qilish.
• Shaffoflik va kommunikatsiya — mijozlar, investorlar va davlat oldida ochiq hisobot.

 

Iqlim talablari hisobga olingan kompaniyalar misollari

 

TotalEnergies, Shell, BP, Equinor — iqlim strategiyalarini e’lon qilgan, qayta tiklanuvchi energiya va CCS loyihalariga sarmoya kiritmoqda.

Equinor — YI talablari bilan faol moslashayotgan neft-gaz kompaniyasi:

• • Northern Lights doirasida CO₂ ni ushlash va tashish loyihalarini ishga tushirdi;
  • ko‘k va yashil vodorod ishlab chiqarishni rivojlantirmoqda;
  • metan sizib chiqishlarini kamaytirmoqda va chiqindilarni raqamli monitoring qilmoqda;
  • Shimoliy dengizdagi shamol parklari kabi qayta tiklanuvchi energiya manbalariga investitsiya qilmoqda.

 

Markaziy Osiyo: dastlabki pilotlar va transformatsiya

 

• Xalqaro taraqqiyot banklari ishtirokidagi ilk pilot loyihalar (masalan, EBRD ishtirokida neftni qayta ishlash zavodlari va energetika tizimlarini modernizatsiya qilish).
• “O‘zbekneftgaz” AJ — ESG transformatsiya jarayonida.

 

“O‘zbekneftgaz” AJ tajribasi — ESG transformatsiya

 

Ekologiya

• Issiqxona gazlari chiqindilarini kamaytirish dasturlari joriy etildi.
• Xalqaro hamkorlar bilan CO₂ ni ushlash va qayta ishlash loyihalarini boshladi.
• Ishlab chiqarish jarayonlarida energiya samaradorligi oshirildi.
• Suv va tabiiy resurslardan foydalanish optimallashtirildi.

 

Ijtimoiy mas’uliyat

• Ta’limiy va xayriya tashabbuslari amalga oshirildi.
• Mehnat muhofazasi va sanoat xavfsizligiga e’tibor kuchaytirildi.
• Xodimlar uchun kasbiy rivojlanish va o‘qitish dasturlari yo‘lga qo‘yildi.
• Aholi uchun hududiy ijtimoiy loyihalar qo‘llab-quvvatlanmoqda.

 

Boshqaruv

• 2021 yildan beri barqaror rivojlanish bo‘yicha yillik hisobot e’lon qilinadi.
• ESG ni joriy etish bo‘limi tashkil etildi, barqaror amaliyotlar va loyihalar muvofiqlashtiriladi.
• GRI standartlari bo‘yicha yillik hisobot tizimi yo‘lga qo‘yildi, faoliyat shaffofligi ta’minlanadi.
• ESG reytinglarini jalb qilish va “yashil” investitsiyalar bo‘yicha rejalari ishlab chiqildi.
• ESG maqsadlari kompaniyaning 2030–2050 yillargacha bo‘lgan strategik biznes-rejasiga kiritildi.

 

Iqlimiy transformatsiya — tahdid emas, imkoniyat. Moslasha olgan neft-gaz kompaniyalari yangi bozorlar, moliyalashtirish va xalqaro o‘yinchi maqomini qo‘lga kiritadi. Kutasiz — global iqtisodiyotdan chetda qolish xavfi yuqori. Bugun strategik o‘tish — kelajakning eng muhim investitsion loyihasidir.

 

📞 Biz bilan bog‘laning: +998 90 826-71-83
📧 Bizga yozing: info@hpbs.uz

 

Yevropa Ittifoqiga yetkazib beruvchilar uchun iqlim talablari bo‘yicha muzokaralarga hamrohlik